Ο ειλεός, γνωστός και ως εντερική απόφραξη, αποτελεί μία σοβαρή παθολογική κατάσταση που εμφανίζεται όταν το έντερο αδυνατεί να προωθήσει το περιεχόμενό του. Το αποτέλεσμα είναι η συσσώρευση υγρών, αερίων και τροφής στο έντερο, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει φλεγμονές, διάταση του εντέρου και, σε σοβαρές περιπτώσεις, ακόμα και ρήξη του. Ανάλογα με την αιτία, ο ειλεός χωρίζεται σε δύο βασικούς τύπους: τον αποφρακτικό και τον παραλυτικό.

Τι είναι ο ειλεός;

Ο ειλεός είναι μια δυνητικά επικίνδυνη για την ευημερία του ασθενούς κατάσταση κατά την οποία το περιεχόμενο του εντέρου δεν μπορεί να προωθηθεί φυσιολογικά. Αυτό μπορεί να συμβαίνει λόγω φυσικής απόφραξης (αποφρακτικός ειλεός) ή λόγω αναστολής της κινητικότητας του εντέρου (παραλυτικός ειλεός). Όταν συμβαίνει απόφραξη, η κυκλοφορία του αίματος μπορεί να διακοπεί, ενώ η πίεση στο έντερο αυξάνεται, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για πιθανή ρήξη. Στην περίπτωση του παραλυτικού ειλεού, το έντερο δεν λειτουργεί κανονικά, ακόμα και αν δεν υπάρχει φυσικό εμπόδιο.

Τύποι και αιτίες ειλεού

Υπάρχουν δύο τύποι ειλεού, ο αποφρακτικός και ο παραλυτικός. Ο αποφρακτικός ειλεός εμφανίζεται όταν υπάρχει μηχανικό εμπόδιο στον εντερικό αυλό. Η απόφραξη μπορεί να προκληθεί από συμφύσεις, που είναι ουλώδεις ιστοί που συνδέουν τα όργανα μεταξύ τους μετά από χειρουργικές επεμβάσεις, ή από κήλες, όγκους, εγκολεασμό (όπου ένα τμήμα του εντέρου εισέρχεται μέσα σε άλλο) ή συστροφή του εντέρου. Αν το αίτιο του ειλεού είναι οι συμφύσεις, τότε αποκαλείται συμφυτικός ειλεός. 

Ο παραλυτικός ειλεός από την άλλη πλευρά χαρακτηρίζεται από την αδυναμία του εντέρου να κινηθεί και να προωθήσει το περιεχόμενό του. Η αιτία είναι συνήθως διαταραχές που επηρεάζουν το νευρικό σύστημα ή την ομαλή λειτουργία των μυών του εντέρου. Συχνά εμφανίζεται μετά από χειρουργικές επεμβάσεις στην κοιλιά, μεταβολικές διαταραχές (όπως η υποκαλιαιμία) ή σε ασθενείς με σοβαρές φλεγμονώδεις παθήσεις. 

Συμπτώματα που προκαλεί ο ειλεός

Τα συμπτώματα του ειλεού εξαρτώνται από το στάδιο και τη σοβαρότητα της πάθησης. Σε αρχικά στάδια, μπορεί να παρατηρηθεί κοιλιακή δυσφορία, πόνος και φούσκωμα. Καθώς η πάθηση εξελίσσεται, εμφανίζεται έντονη διάταση της κοιλιάς, ενώ οι εμετοί γίνονται όλο και πιο συχνοί. Οι ασθενείς συχνά βιώνουν αδυναμία αποβολής αερίων και κοπράνων, γεγονός που οδηγεί σε πλήρη δυσλειτουργία του εντέρου.

Ειδικά στον αποφρακτικό ειλεό, ο πόνος είναι συνήθως κωλικοειδής και εντοπισμένος, ενώ στον παραλυτικό ειλεό παρατηρείται διάχυτος πόνος και ομοιόμορφη διάταση της κοιλιάς. Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστούν σημάδια περιτονίτιδας, όπως έντονη ευαισθησία στην κοιλιά, υψηλός πυρετός και γενική κατάπτωση.

Διάγνωση του ειλεού

Η διάγνωση βασίζεται στη λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού, την αξιολόγηση των συμπτωμάτων και την κλινική εξέταση. Οι ακτινογραφίες κοιλίας είναι επίσης χρήσιμες για τον εντοπισμό υδραερικών επιπέδων και διάταση του εντέρου. Η αξονική τομογραφία παρέχει πιο λεπτομερείς πληροφορίες, βοηθώντας στον εντοπισμό του σημείου απόφραξης και στην αναγνώριση της αιτίας. Άλλες εξετάσεις, όπως υπέρηχος κοιλίας ή αιματολογικές εξετάσεις, μπορούν να συμβάλλουν στη συνολική εκτίμηση της κατάστασης του ασθενούς.

Πώς αντιμετωπίζεται ο ειλεός 

Η θεραπεία του ειλεού εξαρτάται από την αιτία και τη σοβαρότητα της κατάστασης. Σε περιπτώσεις παραλυτικού ειλεού, η θεραπεία είναι συνήθως συντηρητική. Αυτό περιλαμβάνει τη διακοπή της σίτισης, τη χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών και ηλεκτρολυτών και τη χρήση φαρμάκων που διεγείρουν την κινητικότητα του εντέρου. Με την αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας, η λειτουργία του εντέρου επανέρχεται σταδιακά.

Στον αποφρακτικό ειλεό, η αντιμετώπιση είναι πιο σύνθετη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, απαιτείται χειρουργική επέμβαση για την απομάκρυνση του αποφρακτικού αιτίου ή την αποκατάσταση της εντερικής συνέχειας. Σε περιπτώσεις συμφύσεων, η λαπαροσκοπική συμφυσιόλυση μπορεί να είναι αποτελεσματική επιλογή. Αν η απόφραξη οφείλεται σε όγκο ή σε μη αναστρέψιμη βλάβη του εντέρου, μπορεί να χρειαστεί κολεκτομή, δηλαδή αφαίρεση του παθολογικού τμήματος του εντέρου.

Πιθανές επιπλοκές

Η καθυστερημένη αντιμετώπιση του ειλεού μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές, όπως ισχαιμία του εντέρου, ρήξη και περιτονίτιδα. Αυτές οι καταστάσεις είναι δυνητικά απειλητικές για τη ζωή και απαιτούν άμεση χειρουργική παρέμβαση. Η σήψη είναι μια άλλη σοβαρή επιπλοκή που μπορεί να προκύψει από τη διάχυση βακτηρίων και τοξινών στο αίμα, θέτοντας τον ασθενή σε σοβαρό κίνδυνο.

Στρατηγική μετά τη θεραπεία 

Μετά τη θεραπεία του ειλεού, είναι σημαντική η προσεκτική παρακολούθηση και η σταδιακή επαναφορά της εντερικής λειτουργίας. Ο γιατρός μπορεί να συστήσει μια ειδική διατροφή με εύπεπτες τροφές και χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες. Η αποφυγή τροφών που προκαλούν αέρια, όπως τα όσπρια και τα ανθρακούχα ποτά, είναι σημαντική για την αποφυγή μετεγχειρητικών ενοχλήσεων. Επίσης, είναι απαραίτητη η παρακολούθηση για την πρόληψη επανεμφάνισης της πάθησης.