Γενικά, η παραμέληση βασικών διατροφικών συστάσεων και η υιοθέτηση λανθασμένων συνηθειών έχει βαθιές επιπτώσεις στην υγεία πολλών οργάνων του σώματος, και ιδίως του παχέος εντέρου. Το παχύ έντερο είναι ένα ιδιαίτερα επιρρεπές σε παθολογικές καταστάσεις όργανο εάν τα άτομα δε μεριμνούν ώστε να διαφυλάξουν την υγεία του. Ανάμεσα στις πιο κοινές παθήσεις του παχέος εντέρου συγκαταλέγονται οι καλοήθεις όγκοι παχέος εντέρου, τα εκκολπώματα και ο καρκίνος παχέος εντέρου. Ιδίως τα εκκολπώματα συνιστούν πάθηση που συνδέεται στενά με τον σύγχρονο τρόπο ζωής, ιδίως τη διατροφή φτωχή σε φυτικές ίνες και τις συνθήκες που ευνοούν τη δυσκοιλιότητα.

Τι είναι τα εκκολπώματα του παχέος εντέρου;

Τα εκκολπώματα του παχέος εντέρου είναι μια συχνή παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση μικρών σακοειδών προβολών (ή θυλάκων) στο μυϊκό τοίχωμα του εντέρου. Πρόκειται ουσιαστικά για διογκώσεις που εμφανίζονται στις αδύναμες περιοχές του μυϊκού τοιχώματος του παχέος εντέρου και παραπέμπουν σε μικρά σακουλάκια. Εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές κόλον, το οποίο βρίσκεται στο κατώτερο αριστερό τμήμα του παχέος εντέρου. Οι σακοειδείς σχηματισμοί αυτοί αναπτύσσονται λόγω της πίεσης που ασκείται στο έντερο κατά την κένωση, ιδίως αν ο ασθενής πάσχει από δυσκοιλιότητα. Αν και τα εκκολπώματα είναι συνήθως μικρά, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να διευρυνθούν και να οδηγήσουν σε επιπλοκές. Οι επιπλοκές αυτές μπορούν να αποβούν άκρως δυσάρεστες σε περίπτωση που τα εκκολπώματα παρουσιάσουν φλεγμονή ή μόλυνση. 

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου για τη δημιουργία εκκολπωμάτων

Η ανάπτυξη εκκολπωμάτων αποδίδεται κυρίως στην αυξημένη πίεση που ασκείται στο εσωτερικό του εντέρου. Αυτή η πίεση μπορεί να είναι αποτέλεσμα δυσκοιλιότητας, που συχνά προκαλείται από την παράλειψη των φυτικών ινών στη διατροφή και την ανεπαρκή πρόσληψη νερού, ενώ επιβαρυντικά λειτουργεί και η καθιστική ζωή. Τα σκληρά κόπρανα δυσχεραίνουν την κένωση, αυξάνοντας την πίεση και προκαλώντας το σχηματισμό των θυλάκων. Επιπλέον, με την πάροδο του χρόνου, το εντερικό τοίχωμα χάνει τη δύναμη και την ελαστικότητά του, γεγονός που διευκολύνει την εμφάνιση εκκολπωμάτων. Η συχνότητα εμφάνισης εκκολπωμάτων κατά συνέπεια αυξάνεται με την ηλικία. Σχεδόν το 10% των ατόμων ηλικίας άνω των 40 ετών εμφανίζει εκκολπώματα, ενώ το ποσοστό αυτό φτάνει στο 50% στις ηλικίες άνω των 60 ετών. Στην ηλικία των 85 ετών, περισσότεροι από τους μισούς έχουν εκκολπώματα. Παράλληλα, τα εκκολπώματα είναι πιο συχνά στις γυναίκες, με αναλογία τριών προς έναν σε σχέση με τους άνδρες. Τέλος, οι γενετικοί παράγοντες, αν και δεν έχουν πλήρως διευκρινιστεί, φαίνεται ότι διαδραματίζουν κάποιο ρόλο, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου υπάρχει οικογενειακό ιστορικό εμφάνισης της πάθησης. 

Συμπτώματα που προκαλούν τα εκκολπώματα και πιθανές επιπλοκές

Τα εκκολπώματα συνήθως δεν προκαλούν εμφανή συμπτώματα και ανακαλύπτονται τυχαία κατά τη διάρκεια προληπτικών εξετάσεων, όπως η κολονοσκόπηση. Όταν υπάρχουν συμπτώματα, αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν ήπιες κράμπες, φούσκωμα, δυσκοιλιότητα ή διάρροια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα εκκολπώματα μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγία ή να συνοδευτούν από πόνο στην κοιλιά. Ωστόσο, η κύρια επιπλοκή που σχετίζεται με τα εκκολπώματα είναι η εκκολπωματίτιδα, η οποία εμφανίζεται όταν ένα ή περισσότερα εκκολπώματα αναπτύσσουν φλεγμονή.

Η εκκολπωματίτιδα προκύπτει όταν τα κόπρανα παγιδεύονται μέσα στα εκκολπώματα, δημιουργώντας ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη βακτηρίων. Αυτό προκαλεί φλεγμονή, η οποία συνοδεύεται από έντονα συμπτώματα όπως πόνο στην κάτω αριστερή κοιλιακή χώρα, πυρετό, ρίγη, ναυτία και έμετο. Η φλεγμονή μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές, όπως αποστήματα, περιτονίτιδα ή ακόμα και διάτρηση του εντέρου. Σε τέτοιες περιπτώσεις απαιτείται άμεση ιατρική παρέμβαση.

Διάγνωση εκκολπωμάτων

Η διάγνωση των εκκολπωμάτων γίνεται κυρίως μέσω κολονοσκόπησης, η οποία επιτρέπει την οπτικοποίηση σε πραγματικό χρόνο του εσωτερικού του εντέρου. Ωστόσο, σε περιπτώσεις εκκολπωματίτιδας, η κολονοσκόπηση αποφεύγεται λόγω του κινδύνου διάτρησης του εντέρου. Αντί αυτής, χρησιμοποιούνται απεικονιστικές εξετάσεις όπως η αξονική τομογραφία, η οποία παρέχει λεπτομερή εικόνα της κατάστασης. Συμπληρωματικά, μπορεί να γίνουν εξετάσεις αίματος για την ανίχνευση δεικτών φλεγμονής.

Επιλογές θεραπείας για τα εκκολπώματα παχέος εντέρου

Η θεραπεία των εκκολπωμάτων εξαρτάται από τη σοβαρότητα της κατάστασης. Σε περιπτώσεις που τα εκκολπώματα δεν προκαλούν συμπτώματα, δίνεται έμφαση στην πρόληψη επιπλοκών μέσω αλλαγών στη διατροφή. Συνιστάται η κατανάλωση φυτικών ινών, άφθονου νερού και η τακτική σωματική άσκηση.

Σε περιπτώσεις εκκολπωματίτιδας, η θεραπεία ποικίλλει ανάλογα με τη βαρύτητα της νόσου. Ήπιες περιπτώσεις αντιμετωπίζονται με αντιβιοτικά και υδαρή διατροφή, ενώ πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να απαιτήσουν νοσηλεία, ενδοφλέβια αντιβιοτικά ή ακόμα και προσωρινή διακοπή της λήψης τροφής. Εάν τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν ή υπάρξουν επιπλοκές, η χειρουργική επέμβαση είναι απαραίτητη. Η επέμβαση εκλογής είναι η κολεκτομή, κατά την οποία αφαιρείται το προβληματικό τμήμα του εντέρου κι έπειτα τα δύο άκρα επανενώνονται μεταξύ τους. Αν ωστόσο η επανένωση δεν είναι εφικτή, δημιουργείται προσωρινή κολοστομία (παρά φύσει έδρα) και η επανένωση των άκρων διενεργείται σε δεύτερο χρόνο, αφού ανακάμψει ο ασθενής. Μάλιστα, μπορεί να πραγματοποιηθεί και λαπαροσκοπική κολεκτομή, με σημαντικά πλεονεκτήματα για τον ασθενή. 

Πρόληψη της εμφάνισης εκκολπωμάτων

Η πρόληψη της εμφάνισης εκκολπωμάτων ή της επιδείνωσής τους καθίσταται εφικτή με τη διατήρηση της βέλτιστης λειτουργίας του εντέρου. Μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, η κατανάλωση επαρκών ποσοτήτων νερού και η τακτική άσκηση μπορούν να προλάβουν αρκετές δυσμενείς καταστάσεις. Επίσης, η αποφυγή τροφών που προκαλούν δυσκοιλιότητα και η διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους συμβάλλουν εξίσου στη μείωση του κινδύνου.

Ειλεός – Απόφραξη εντέρου

Ο ειλεός, γνωστός και ως εντερική απόφραξη, αποτελεί μία σοβαρή παθολογική κατάσταση που εμφανίζεται όταν το έντερο αδυνατεί να προωθήσει το περιεχόμενό του. Το αποτέλεσμα είναι η συσσώρευση υγρών, αερίων και τροφής στο έντερο, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει φλεγμονές, διάταση του εντέρου και, σε σοβαρές περιπτώσεις, ακόμα και ρήξη του. Ανάλογα με την αιτία, ο ειλεός χωρίζεται σε δύο βασικούς τύπους: τον αποφρακτικό και τον παραλυτικό.

Τι είναι ο ειλεός;

Ο ειλεός είναι μια δυνητικά επικίνδυνη για την ευημερία του ασθενούς κατάσταση κατά την οποία το περιεχόμενο του εντέρου δεν μπορεί να προωθηθεί φυσιολογικά. Αυτό μπορεί να συμβαίνει λόγω φυσικής απόφραξης (αποφρακτικός ειλεός) ή λόγω αναστολής της κινητικότητας του εντέρου (παραλυτικός ειλεός). Όταν συμβαίνει απόφραξη, η κυκλοφορία του αίματος μπορεί να διακοπεί, ενώ η πίεση στο έντερο αυξάνεται, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για πιθανή ρήξη. Στην περίπτωση του παραλυτικού ειλεού, το έντερο δεν λειτουργεί κανονικά, ακόμα και αν δεν υπάρχει φυσικό εμπόδιο.

Τύποι και αιτίες ειλεού

Υπάρχουν δύο τύποι ειλεού, ο αποφρακτικός και ο παραλυτικός. Ο αποφρακτικός ειλεός εμφανίζεται όταν υπάρχει μηχανικό εμπόδιο στον εντερικό αυλό. Η απόφραξη μπορεί να προκληθεί από συμφύσεις, που είναι ουλώδεις ιστοί που συνδέουν τα όργανα μεταξύ τους μετά από χειρουργικές επεμβάσεις, ή από κήλες, όγκους, εγκολεασμό (όπου ένα τμήμα του εντέρου εισέρχεται μέσα σε άλλο) ή συστροφή του εντέρου. Αν το αίτιο του ειλεού είναι οι συμφύσεις, τότε αποκαλείται συμφυτικός ειλεός. 

Ο παραλυτικός ειλεός από την άλλη πλευρά χαρακτηρίζεται από την αδυναμία του εντέρου να κινηθεί και να προωθήσει το περιεχόμενό του. Η αιτία είναι συνήθως διαταραχές που επηρεάζουν το νευρικό σύστημα ή την ομαλή λειτουργία των μυών του εντέρου. Συχνά εμφανίζεται μετά από χειρουργικές επεμβάσεις στην κοιλιά, μεταβολικές διαταραχές (όπως η υποκαλιαιμία) ή σε ασθενείς με σοβαρές φλεγμονώδεις παθήσεις. 

Συμπτώματα που προκαλεί ο ειλεός

Τα συμπτώματα του ειλεού εξαρτώνται από το στάδιο και τη σοβαρότητα της πάθησης. Σε αρχικά στάδια, μπορεί να παρατηρηθεί κοιλιακή δυσφορία, πόνος και φούσκωμα. Καθώς η πάθηση εξελίσσεται, εμφανίζεται έντονη διάταση της κοιλιάς, ενώ οι εμετοί γίνονται όλο και πιο συχνοί. Οι ασθενείς συχνά βιώνουν αδυναμία αποβολής αερίων και κοπράνων, γεγονός που οδηγεί σε πλήρη δυσλειτουργία του εντέρου.

Ειδικά στον αποφρακτικό ειλεό, ο πόνος είναι συνήθως κωλικοειδής και εντοπισμένος, ενώ στον παραλυτικό ειλεό παρατηρείται διάχυτος πόνος και ομοιόμορφη διάταση της κοιλιάς. Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστούν σημάδια περιτονίτιδας, όπως έντονη ευαισθησία στην κοιλιά, υψηλός πυρετός και γενική κατάπτωση.

Διάγνωση του ειλεού

Η διάγνωση βασίζεται στη λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού, την αξιολόγηση των συμπτωμάτων και την κλινική εξέταση. Οι ακτινογραφίες κοιλίας είναι επίσης χρήσιμες για τον εντοπισμό υδραερικών επιπέδων και διάταση του εντέρου. Η αξονική τομογραφία παρέχει πιο λεπτομερείς πληροφορίες, βοηθώντας στον εντοπισμό του σημείου απόφραξης και στην αναγνώριση της αιτίας. Άλλες εξετάσεις, όπως υπέρηχος κοιλίας ή αιματολογικές εξετάσεις, μπορούν να συμβάλλουν στη συνολική εκτίμηση της κατάστασης του ασθενούς.

Πώς αντιμετωπίζεται ο ειλεός 

Η θεραπεία του ειλεού εξαρτάται από την αιτία και τη σοβαρότητα της κατάστασης. Σε περιπτώσεις παραλυτικού ειλεού, η θεραπεία είναι συνήθως συντηρητική. Αυτό περιλαμβάνει τη διακοπή της σίτισης, τη χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών και ηλεκτρολυτών και τη χρήση φαρμάκων που διεγείρουν την κινητικότητα του εντέρου. Με την αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας, η λειτουργία του εντέρου επανέρχεται σταδιακά.

Στον αποφρακτικό ειλεό, η αντιμετώπιση είναι πιο σύνθετη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, απαιτείται χειρουργική επέμβαση για την απομάκρυνση του αποφρακτικού αιτίου ή την αποκατάσταση της εντερικής συνέχειας. Σε περιπτώσεις συμφύσεων, η λαπαροσκοπική συμφυσιόλυση μπορεί να είναι αποτελεσματική επιλογή. Αν η απόφραξη οφείλεται σε όγκο ή σε μη αναστρέψιμη βλάβη του εντέρου, μπορεί να χρειαστεί κολεκτομή, δηλαδή αφαίρεση του παθολογικού τμήματος του εντέρου.

Πιθανές επιπλοκές

Η καθυστερημένη αντιμετώπιση του ειλεού μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές, όπως ισχαιμία του εντέρου, ρήξη και περιτονίτιδα. Αυτές οι καταστάσεις είναι δυνητικά απειλητικές για τη ζωή και απαιτούν άμεση χειρουργική παρέμβαση. Η σήψη είναι μια άλλη σοβαρή επιπλοκή που μπορεί να προκύψει από τη διάχυση βακτηρίων και τοξινών στο αίμα, θέτοντας τον ασθενή σε σοβαρό κίνδυνο.

Στρατηγική μετά τη θεραπεία 

Μετά τη θεραπεία του ειλεού, είναι σημαντική η προσεκτική παρακολούθηση και η σταδιακή επαναφορά της εντερικής λειτουργίας. Ο γιατρός μπορεί να συστήσει μια ειδική διατροφή με εύπεπτες τροφές και χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες. Η αποφυγή τροφών που προκαλούν αέρια, όπως τα όσπρια και τα ανθρακούχα ποτά, είναι σημαντική για την αποφυγή μετεγχειρητικών ενοχλήσεων. Επίσης, είναι απαραίτητη η παρακολούθηση για την πρόληψη επανεμφάνισης της πάθησης.