Αν και η λέξη όγκος κατευθείαν εγείρει ανησυχίες, δεν σηματοδοτούν όλοι οι όγκοι την ύπαρξη καρκίνου. Αντιθέτως, σε πολλά όργανα του σώματος ενδέχεται να σχηματιστούν καλοήθη μορφώματα που δεν πρόκειται για καρκίνο. Ένα από τα κύρια όργανα που είναι επιρρεπές στην εμφάνιση αυτών των μορφωμάτων είναι το παχύ έντερο. Οι καλοήθεις όγκοι παχέος εντέρου, αν και δεν προκαλούν ιδιαίτερα συμπτώματα, χρήζουν παρακολούθησης λόγω της τάσης ορισμένων από αυτούς να μεταλλαχθούν σε κακοήθεις. 

Ανατομία παχέος εντέρου

Το παχύ έντερο αποτελεί το τελικό τμήμα του πεπτικού συστήματος και συνιστά όργανο ζωτικής σημασίας για τη ρύθμιση της πέψης και την απορρόφηση νερού και ηλεκτρολυτών. Η δομή του παχέος εντέρου περιλαμβάνει τέσσερα κύρια τμήματα: το ανιόν, το εγκάρσιο, το κατιόν και το σιγμοειδές, το οποίο καταλήγει στο ορθό. Το τοίχωμά του αποτελείται από τέσσερα στρώματα: τον βλεννογόνο, τον υποβλεννογόνιο, τη μυϊκή στιβάδα που επιτρέπει τις κινήσεις του εντέρου, και το εξωτερικό ορογόνο. Στο παχύ έντερο είναι δυνατόν να αναπτυχθούν όγκοι, οι οποίοι διακρίνονται σε καλοήθεις και κακοήθεις. Οι καλοήθεις όγκοι παχέος εντέρου, όπως οι πολύποδες, δεν έχουν τη δυνατότητα μετάστασης, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να εξελιχθούν σε κακοήθεις.

Τι είναι οι καλοήθεις όγκοι του παχέος εντέρου;

Ένας όγκος αναπτύσσεται λόγω της μη φυσιολογικής διαίρεσης και ανάπτυξης των κυττάρων. Οι καλοήθεις όγκοι παχέος εντέρου είναι μη καρκινικοί σχηματισμοί, οι οποίοι παραμένουν εντοπισμένοι στον ιστό όπου εμφανίστηκαν και δεν εξαπλώνονται σε άλλα μέρη του σώματος. Στο παχύ έντερο, οι καλοήθεις όγκοι εμφανίζονται συχνά ως πολύποδες που εντοπίζονται στο εσωτερικό τοίχωμα, δηλαδή στον βλεννογόνο του εντέρου. Παρότι οι περισσότεροι παραμένουν ακίνδυνοι και συχνά ασυμπτωματικοί, ορισμένοι τύποι, όπως οι αδενωματώδεις πολύποδες, μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο με την πάροδο του χρόνου.

Τύποι πολυπόδων και καλοήθων όγκων παχέος εντέρου

Οι πολύποδες, οι οποίοι αποτελούν τον πιο κοινό τύπο καλοήθων όγκων του παχέος εντέρου, διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με τη δομή και τη συμπεριφορά τους:

• Υπερπλαστικοί πολύποδες, οι οποίοι είναι μικρού μεγέθους και συνήθως δεν εξελίσσονται σε καρκίνο. Είναι συχνοί σε ηλικιωμένους και δεν απαιτούν εντατική παρακολούθηση.
• Αμαρτωματικοί πολύποδες, καλοήθεις δηλαδή όγκοι χωρίς δυναμική κακοήθειας.
• Φλεγμονώδεις πολύποδες που εμφανίζονται σε χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους όπως η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn. Δεν έχουν κακοήθη προοπτική.
• Αδενωματώδεις πολύποδες (αδενώματα), πολύποδες οι οποίοι έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να εξελιχθούν σε καρκίνο, ειδικά αν είναι μεγαλύτεροι από δύο εκατοστά ή αν έχουν υψηλό βαθμό δυσπλασίας. Τα αδενώματα διακρίνονται περαιτέρω σε σωληνώδη, λαχνωτά και επίπεδα. Τα σωληνώδη αδενώματα είναι τα πιο συχνά και αφαιρούνται εύκολα. Τα λαχνωτά αδενώματα από την άλλη είναι μεγάλα και έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα κακοήθειας. Τα επίπεδα τέλος αδενώματα διακρίνονται από τη λεπτή και επίπεδη δομή τους και έχουν αυξημένο κίνδυνο καρκινικής εξαλλαγής.

Συμπτώματα που προκαλούν οι καλοήθεις όγκοι παχέος εντέρου

Οι καλοήθεις όγκοι του παχέος εντέρου, κατά βάση οι πολύποδες, συχνά δεν παρουσιάζουν συμπτώματα, ιδιαίτερα όταν είναι μικροί. Η έλλειψη συμπτωμάτων σημαίνει ότι οι πολύποδες συχνά ανιχνεύονται τυχαία κατά τη διάρκεια προληπτικών εξετάσεων, όπως η κολονοσκόπηση. Εάν ωστόσο εμφανιστούν συμπτώματα, αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Αιμορραγία από το ορθό, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία.
• Διαταραχές στις κενώσεις, όπως δυσκοιλιότητα ή διάρροια.
• Κοιλιακό άλγος, που είναι σπάνιο αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε μεγάλους πολύποδες.
• Βλέννα στα κόπρανα, κυρίως σε λαχνωτά αδενώματα. 

Πότε οι καλοήθεις όγκοι παχέος εντέρου μπορούν να μετατραπούν σε κακοήθεις 

Η κακοήθης εξαλλαγή ενός πολύποδα εξαρτάται από το μέγεθος, τον τύπο και τον αριθμό του. Ένας αδενωματώδης πολύποδας με διάμετρο κάτω του ενός εκατοστού έχει πιθανότητα 1% να μετατραπεί σε καρκίνο, ενώ η πιθανότητα αυξάνεται σε 10% για πολύποδες διαμέτρου 1-2 εκατοστών και φτάνει το 45% για πολύποδες άνω των δύο εκατοστών. Τα λαχνωτά αδενώματα έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα κακοήθειας, φτάνοντας έως και το 50%.

Ο χρόνος που απαιτείται για να μετατραπεί ένας αδενωματώδης πολύποδας σε καρκίνο είναι συνήθως 10-15 χρόνια. Η κακοήθης μετατροπή είναι συχνότερη σε επίπεδα ή μεγάλα αδενώματα με υψηλή δυσπλασία. 

Διάγνωση καλοήθων όγκων του παχέος εντέρου

Η διάγνωση των καλοήθων όγκων του παχέος εντέρου γίνεται κυρίως μέσω κολονοσκόπησης, η οποία επιτρέπει την άμεση επισκόπηση του εσωτερικού του οργάνου. Μάλιστα, εάν ανευρεθεί ένας καλοήθης όγκος όπως ένας πολύποδας κατά τη διάρκεια της κολονοσκόπησης συνήθως αφαιρείται εκείνη τη στιγμή. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται ενδοσκοπική πολυπεκτομή και μπορεί να αποβεί σωτήρια για πολλά άτομα. Συμπληρωματικά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν τεστ κοπράνων για ανίχνευση αίματος ή ανώμαλων κυττάρων. Η βιοψία των αφαιρεθέντων πολυπόδων επιβεβαιώνει τον τύπο και το επίπεδο δυσπλασίας τους. Για πολύποδες που δεν αφαιρούνται ενδοσκοπικά, ενδείκνυται χειρουργική αντιμετώπιση.

Πώς θεραπεύονται οι καλοήθεις όγκοι παχέος εντέρου

Η κύρια θεραπεία για τους καλοήθεις όγκους του παχέος εντέρου είναι η χειρουργική αφαίρεση. Οι μικροί, έμμισχοι πολύποδες αφαιρούνται κατά τη διάρκεια της κολονοσκόπησης μέσω πολυπεκτομής. Για μεγαλύτερους ή επίπεδους πολύποδες, που δεν μπορούν να αφαιρεθούν ενδοσκοπικά λόγω κινδύνου αιμορραγίας ή διάτρησης, απαιτείται χειρουργική επέμβαση. Η χειρουργική αντιμετώπιση περιλαμβάνει κολεκτομή, δηλαδή αφαίρεση του τμήματος του εντέρου όπου εντοπίζεται ο όγκος. Η σύγχρονη λαπαροσκοπική χειρουργική τεχνική μπορεί να εφαρμοστεί και σε αυτή την περίπτωση. κατά τη διάρκεια της ελάχιστα επεμβατικής αυτής μεθόδου διενεργούνται τρεις πολύ μικρές τομές μέσω των οποίων πραγματοποιείται όλη η χειρουργική διαδικασία. Εάν πραγματοποιηθεί λαπαροσκοπική κολεκτομή, ο ασθενής απολαμβάνει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως ταχύτερη ανάρρωση και λιγότερες επιπλοκές. 

Στρατηγικές πρόληψης

Η προληπτική κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών, ή νωρίτερα για άτομα με οικογενειακό ιστορικό, είναι αναγκαία για την έγκαιρη ανίχνευση και αφαίρεση πολυπόδων. Πέρα από τις προληπτικές εξετάσεις υπάρχουν επίσης πολλές τακτικές και συνήθειες που μπορούν να υιοθετήσουν τα άτομα για να μειώσουν τις πιθανότητες εμφάνισης κάποιου καλοήθους όγκου ή και καρκίνου στο παχύ έντερο. Πιο συγκεκριμένα, μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες και χαμηλή σε λιπαρά, η τακτική σωματική άσκηση καθώς και η αποφυγή του καπνίσματος και του αλκοόλ, μειώνουν τον κίνδυνο.