Η κιρσοκήλη είναι μια παθολογική κατάσταση που αφορά τη διάταση των σπερματικών φλεβών στον όρχι, προκαλώντας διαταραχή της φυσιολογικής φλεβικής επιστροφής του αίματος. Η ετυμολογία της λέξης συνδυάζει τον όρο “κιρσοί” (παθολογική διόγκωση φλεβών) και την “κήλη”, λόγω της ανατομικής θέσης στην οποία συχνά εμφανίζεται. Αυτή η κατάσταση εντοπίζεται κυρίως στο αριστερό ημιόσχεο σε περίπου 90% των περιπτώσεων, γεγονός που αποδίδεται στην κάθετη εκβολή της αριστερής σπερματικής φλέβας στη νεφρική φλέβα, σε αντίθεση με τη δεξιά, που εκβάλλει απευθείας στην κάτω κοίλη φλέβα.

Ανατομία και παθοφυσιολογία της κιρσοκήλης

Οι όρχεις αποτελούν κύρια αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα, υπεύθυνα για την παραγωγή σπέρματος και τεστοστερόνης. Βρίσκονται στο όσχεο, το οποίο λειτουργεί ως φυσικός μηχανισμός θερμορύθμισης, καθώς η θερμοκρασία πρέπει να διατηρείται χαμηλότερη από αυτή του σώματος για τη βέλτιστη σπερματογένεση. Το φλεβικό πλέγμα παίζει κεντρικό ρόλο στη διατήρηση αυτής της θερμοκρασίας, και η οποιαδήποτε διαταραχή, όπως η κιρσοκήλη, μπορεί να οδηγήσει σε μη φυσιολογικές καταστάσεις κατά τη σπερματογένεση.

Η κιρσοκήλη προκύπτει από την ανεπάρκεια των βαλβίδων των φλεβών που οδηγεί σε αντίστροφη ροή αίματος και συγκέντρωση του στο φλεβικό δίκτυο. Η χρόνια αυτή στασιμότητα του αίματος προκαλεί διάταση των φλεβών, με αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία της θερμορύθμισης των όρχεων. 

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου εμφάνισης κιρσοκήλης

Οι αιτίες εμφάνισης κιρσοκήλης χωρίζονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. 

Τα αίτια της κιρσοκήλης συχνά εντοπίζονται σε συγγενείς ανωμαλίες του φλεβικού συστήματος. Οι ατελείς βαλβίδες στις φλέβες του σπερματικού πόρου δεν μπορούν να διατηρήσουν την κανονική κατεύθυνση της ροής του αίματος, με αποτέλεσμα την παλινδρόμηση και τη συσσώρευσή του στο φλεβικό πλέγμα.

Δευτερεύοντα αίτια: Η δευτεροπαθής κιρσοκήλη εμφανίζεται συνήθως σε ενήλικες και προκαλείται από αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση ή απόφραξη στη φλεβική παροχέτευση, λόγω μάζας ή άλλης ανατομικής ανωμαλίας. Αυτή η μορφή κιρσοκήλης είναι πιο συχνά αιφνίδια και μπορεί να σχετίζεται με σοβαρότερα συμπτώματα και επιπλοκές.

Στους παράγοντες κινδύνου συγκαταλέγονται:

• Ηλικία: Εμφανίζεται συνήθως μεταξύ 15-25 ετών.
• Φυσική δραστηριότητα: Οι εργασίες που απαιτούν παρατεταμένη ορθοστασία ή έντονη άρση βαρών μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση κιρσοκήλης.
• Παχυσαρκία: Το αυξημένο σωματικό βάρος μπορεί να προκαλέσει αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση και να αυξήσει τον κίνδυνο.
• Κάπνισμα και τρόπος ζωής: Έχει συνδεθεί με υψηλότερη συχνότητα κιρσοκήλης λόγω της αρνητικής επίδρασης στο φλεβικό σύστημα.

Συμπτώματα που προκαλεί η κιρσοκήλη

Η κιρσοκήλη μπορεί να παραμείνει ασυμπτωματική, και αρκετοί άνδρες ανακαλύπτουν την ύπαρξή της κατά τη διάρκεια ελέγχων γονιμότητας ή κάποιας κλινικής εξέτασης ρουτίνας. Όταν υπάρχουν συμπτώματα, αυτά περιλαμβάνουν:

• Πόνος στο όσχεο: Συνήθως είναι βουβός και αυξάνεται κατά τη διάρκεια της ημέρας με την ορθοστασία ή τη σωματική δραστηριότητα.
• Αίσθημα βάρους: Μπορεί να συνοδεύει τη διόγκωση των φλεβών.
• Ορατή διόγκωση: Σε προχωρημένες περιπτώσεις, οι διατεταμένες φλέβες γίνονται ορατές και περιγράφονται συχνά ως «σάκος με σκουλήκια».
• Ατροφία όρχεως: Σταδιακή συρρίκνωση του όρχεως που πλήττεται, λόγω διαταραχής της αιμάτωσης και της θρέψης του ιστού.
• Υπογονιμότητα: Συχνά αποτελεί το κύριο σύμπτωμα που οδηγεί έναν άνδρα σε αναζήτηση ιατρικής βοήθειας. Η κιρσοκήλη μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα του σπέρματος, μειώνοντας τον αριθμό, την κινητικότητα και τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων.

Διάγνωση κιρσοκήλης

Η διάγνωση της κιρσοκήλης γίνεται με το συνδυασμό κλινικών και απεικονιστικών τεχνικών. Σε πρώτη φάση διενεργείται κλινική εξέταση με επισκόπηση και ψηλάφηση του οσχέου, τόσο σε ύπτια όσο και σε όρθια θέση. Πραγματοποιείται έπειτα η δοκιμασία Valsava, η οποία συνδράμει στην ανίχνευση παλινδρόμησης του αίματος. Στη συνέχεια έχει ένδειξη το υπερηχογράφημα Doppler, το οποίο προσφέρει μια λεπτομερή απεικόνιση της κατάστασης των φλεβών και αξιολογεί τη ροή του αίματος, επιβεβαιώνοντας την ύπαρξη της κιρσοκήλης και το μέγεθος των φλεβών (άνω των 3 mm με παλινδρόμηση). Για να αξιολογηθεί επίσης η ποιότητα του σπέρματος και η επίδραση της κιρσοκήλης στη γονιμότητα πραγματοποιείται σπερμοδιάγραμμα. Τέλος, γίνονται ορμονικές και αιματολογικές εξετάσεις για την αξιολόγηση των επιπέδων LH, FSH, τεστοστερόνης με σκοπό εν τέλει την εκτίμηση της ορμονικής ισορροπίας.

Θεραπευτικές προσεγγίσεις για την κιρσοκήλη

Η θεραπεία της κιρσοκήλης είναι συνήθως χειρουργική και περιλαμβάνει διάφορες μεθόδους:

• Απολίνωση των φλεβών μέσω βουβωνικής προσπέλασης, μια παραδοσιακή τεχνική που προσφέρει καλά αποτελέσματα.
• Εγχείρηση Palomo: Απολίνωση των σπερματικών φλεβών σε υψηλότερο επίπεδο, μειώνοντας την πιθανότητα υποτροπής. 
• Μικροχειρουργική απολίνωση: Μια εξαιρετικά ακριβής τεχνική που χρησιμοποιεί μικροσκόπιο για να ελαχιστοποιήσει τις πιθανότητες υποτροπής και επιπλοκών.
• Λαπαροσκοπική επέμβαση: Μια σύγχρονη και ελάχιστα επεμβατική μέθοδος, όπου μικρές τομές επιτρέπουν την ακριβή ανεύρεση και απολίνωση των φλεβών. 

Η λαπαροσκοπική τεχνική αποτελεί μια από τις πιο σύγχρονες και αποτελεσματικές μεθόδους για τη θεραπεία της κιρσοκήλης, προσφέροντας πολλά πλεονεκτήματα συγκριτικά με τις παραδοσιακές ανοιχτές χειρουργικές τεχνικές. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, γίνονται τρεις μικρές τομές στο δέρμα (περίπου 5 χιλιοστά η καθεμία), μέσω των οποίων εισάγονται ειδικά χειρουργικά εργαλεία και το λαπαροσκόπιο. Η κάμερα παρέχει στον χειρουργό μια μεγεθυμένη και λεπτομερή εικόνα της χειρουργικής περιοχής, επιτρέποντας την ακριβή εντόπιση των σπερματικών φλεβών και την απολίνωση τους. Αυτό μειώνει την πιθανότητα τραυματισμού των νεύρων και των αρτηριών και εξασφαλίζει τη διατήρηση της αρτηριακής αιμάτωσης του όρχεως. Η μέθοδος είναι ιδανική για την αντιμετώπιση αμφοτερόπλευρης κιρσοκήλης, καθώς η διαδικασία είναι εξαιρετικά εύκολη και ασφαλής. Επιπλέον, η λαπαροσκοπική προσέγγιση συνοδεύεται από μειωμένο μετεγχειρητικό πόνο, λιγότερες επιπλοκές και ταχύτερη ανάρρωση, καθιστώντας τη μια δημοφιλή επιλογή για ασθενείς που αναζητούν μια αποτελεσματική λύση με ελάχιστο χρόνο διακοπής των καθημερινών συνηθειών.