Κάθε άνθρωπος φέρει δερματικές αλλοιώσεις, γνωστές σε όλους μας ως ελιές ή σπίλους, οι οποίοι συνήθως δε θέτουν κάποιο κίνδυνο. Αν και στην πλειοψηφία τους οι σπίλοι είναι ακίνδυνοι, αυτό δε σημαίνει ότι δε χρειάζονται παρακολούθηση. Τυχόν αλλαγή τους μπορεί να υποδεικνύει τη μεταλλαγή τους σε κακοήθεια, συνεπώς η αναγνώριση των χαρακτηριστικών που τους καθιστά ύποπτους είναι άκρως σημαντική. 

Τι είναι οι σπίλοι;

Οι σπίλοι, γνωστοί σε όλους μας ως ελιές, είναι δερματικές αλλοιώσεις που συναντώνται σε όλους τους ανθρώπους. Στην ουσία πρόκειται για φυσιολογικά «σημάδια» στο δέρμα που προκαλούνται από τη συγκέντρωση μελανοκυττάρων, δηλαδή των κυττάρων που παράγουν μελανίνη. Η μελανίνη είναι υπεύθυνη για το χρώμα του δέρματος, οπότε οι σπίλοι έχουν συνήθως καφέ ή μαύρο χρώμα. Ωστόσο, μπορεί να εμφανιστούν και σε άλλες αποχρώσεις, όπως ροζ, κόκκινο ή κυανό. Οι σπίλοι μπορεί να είναι επίπεδοι ή να προεξέχουν από το δέρμα, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις περιλαμβάνουν τρίχες. Το σχήμα τους είναι συνήθως στρογγυλό ή οβάλ και το μέγεθός τους δεν ξεπερνά τα 6 χιλιοστά στις περισσότερες περιπτώσεις. Εμφανίζονται συνήθως κατά την παιδική ηλικία ή την εφηβεία και μπορεί να παραμείνουν για όλη τη ζωή ή να εξαφανιστούν σταδιακά με το πέρασμα των χρόνων. Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις οι σπίλοι είναι ακίνδυνοι, η παρακολούθηση και η αξιολόγηση των αλλαγών τους είναι απαραίτητη για την πρόληψη σοβαρών επιπλοκών.

Επικινδυνότητα σπίλων

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι σπίλοι είναι ακίνδυνοι και δεν προκαλούν προβλήματα. Ωστόσο, υπάρχει μια μικρή πιθανότητα να εξελιχθούν σε κακοήθες μελάνωμα, τη σοβαρότερη μορφή καρκίνου του δέρματος. Για αυτόν τον λόγο, είναι σημαντικό να παρακολουθούνται τακτικά και να αξιολογούνται από ειδικό αν παρατηρηθούν αλλαγές στην εμφάνισή τους.

Οι σπίλοι που παρουσιάζουν μεγάλη διάμετρο, ασυμμετρία στο σχήμα τους, ανομοιομορφία στα όρια ή αλλαγές στο χρώμα είναι πιο πιθανό να χρειάζονται περαιτέρω έλεγχο. Επίσης, οι σπίλοι που προκαλούν φαγούρα, αιμορραγούν ή μεγαλώνουν γρήγορα πρέπει να αξιολογούνται άμεσα από δερματολόγο.

Αναγνώριση ύποπτων χαρακτηριστικών ενός σπίλου

Η έγκαιρη αναγνώριση ενός ύποπτου σπίλου είναι καθοριστική για την πρόληψη επιπλοκών. Συνήθως εφαρμόζεται ο κανόνας ABCDE για την αξιολόγηση του αν ένας σπίλος χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση:

• Ασυμμετρία (Asymmetry): Αν ο μισός σπίλος έχει διαφορετικό σχήμα από τον άλλο.
• Όρια (Border): Αν τα όρια είναι ακανόνιστα, δαντελωτά ή όχι καλά καθορισμένα.
• Χρώμα (Color): Αν υπάρχει ποικιλία χρωμάτων μέσα στον ίδιο σπίλο (π.χ. καφέ, μαύρο, κόκκινο).
• Διάμετρος (Diameter): Αν είναι μεγαλύτερος από 6 χιλιοστά.
• Εξέλιξη (Evolving): Αν ο σπίλος αλλάζει σε μέγεθος, χρώμα, σχήμα ή αν αρχίζει να προκαλεί συμπτώματα όπως πόνο, φαγούρα ή αιμορραγία.

Η παρατήρηση αυτών των χαρακτηριστικών μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό πιθανών προβλημάτων και να οδηγήσει στην έγκαιρη ανεύρεση κάποιας κακοήθειας προτού είναι αργά.

Διάγνωση

Η διάγνωση ξεκινά με την κλινική εξέταση από δερματολόγο ή χειρουργό. Ο γιατρός θα εξετάσει τους σπίλους με γυμνό μάτι και, αν χρειαστεί, θα χρησιμοποιήσει δερματοσκόπιο, ένα ειδικό εργαλείο που μεγεθύνει την εικόνα του σπίλου και βοηθά στην αναγνώριση λεπτομερειών.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν ένας σπίλος φαίνεται ύποπτος, μπορεί να συσταθεί βιοψία. Αυτό σημαίνει ότι ο σπίλος αφαιρείται και αποστέλλεται σε ειδικό εργαστήριο για ιστολογική ανάλυση. Η βιοψία επιβεβαιώνει αν ο σπίλος είναι καλοήθης ή αν υπάρχει κακοήθεια, όπως μελάνωμα.

Πότε οι σπίλοι χρήζουν αφαίρεσης

Οι περισσότεροι σπίλοι δεν χρειάζονται καμία παρέμβαση, εκτός αν προκαλούν αισθητική ενόχληση. Ωστόσο, η αφαίρεση συνιστάται στις εξής περιπτώσεις:

• Όταν υπάρχει υποψία κακοήθειας.
• Όταν ο σπίλος τραυματίζεται συχνά, π.χ. από ρούχα ή κοσμήματα.
• Όταν προκαλεί αισθητική ενόχληση, ιδίως αν βρίσκεται σε εμφανές σημείο, όπως το πρόσωπο.

Πώς γίνεται η χειρουργική αφαίρεση;

Η χειρουργική αφαίρεση είναι η πιο ασφαλής και αποτελεσματική μέθοδος για την απομάκρυνση ενός σπίλου, ειδικά όταν υπάρχει υποψία κακοήθειας. Η διαδικασία πραγματοποιείται στο ιατρείο του χειρουργού ή σε κλινική και είναι ανώδυνη, καθώς χορηγείται τοπική αναισθησία. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ο σπίλος αφαιρείται μαζί με έναν μικρό δακτύλιο υγιούς ιστού γύρω από αυτόν με τη χρήση νυστεριού. Η αφαίρεση του δακτυλίου υγιούς ιστού μαζί με τον σπίλο είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί ότι δεν παραμένει υπολειμματικός ιστός που μπορεί να προκαλέσει υποτροπή. Η τομή έπειτα κλείνει με λεπτά ράμματα που αφαιρούνται ή απορροφώνται μέσα σε λίγες ημέρες. Ο αφαιρεθείς ιστός αποστέλλεται στη συνέχεια για βιοψία, ώστε να επιβεβαιωθεί αν είναι καλοήθης ή κακοήθης. Η χειρουργική αφαίρεση γενικά εξασφαλίζει την πλήρη απομάκρυνση του σπίλου και μειώνει τον κίνδυνο επανεμφάνισης.

Διαδικασία ανάρρωσης 

Η ανάρρωση είναι γρήγορη και απλή. Ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει στις καθημερινές του δραστηριότητες την ίδια ή την επόμενη ημέρα, ανάλογα με τη θέση και το μέγεθος της τομής. Για την καλύτερη επούλωση της περιοχής, είναι σημαντικό να ακολουθήσετε τις οδηγίες του γιατρού, όπως:

• Καθημερινός καθαρισμός της τομής με αντισηπτικό.
• Αποφυγή έντονης σωματικής δραστηριότητας για λίγες ημέρες.
• Χρήση αντηλιακού στην περιοχή, ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία ουλής.

Το σημάδι που θα παραμείνει εξαρτάται από το μέγεθος του σπίλου και τον τρόπο επούλωσης του δέρματος. Οι περισσότεροι ασθενείς παρατηρούν ένα μικρό σημάδι που ξεθωριάζει με τον χρόνο.

Πρόληψη και προστασία

Η αποτροπή καρκινικής εξαλλαγής των σπίλων συνδέεται με την προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία. Ορισμένα απλά μέτρα περιλαμβάνουν:

• Χρήση αντηλιακού με υψηλό δείκτη προστασίας, ακόμη και το χειμώνα.
• Αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο κατά τις ώρες αιχμής (10:00-16:00).
• Αποφυγή του σολάριουμ.
• Τακτική αυτοεξέταση του δέρματος για τυχόν αλλαγές στους σπίλους.