Δυστυχώς, ο σχηματισμός λίθων εντός κάποιου οργάνου δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο φαινόμενο. Αν και η λιθίαση είναι πιο στενά συνδεδεμένη με το ουροποιητικό σύστημα, μπορεί να εμφανιστεί και σε ένα άλλο, πιο «παραμελημένο» όργανο, τη χοληδόχο κύστη. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται χολολιθίαση ή εκλαϊκευμένα πέτρα στη χολή, και μπορεί να αποβεί άκρως δυσάρεστη για τον ασθενή.

Τι είναι η χολολιθίαση;

Η χολολιθίαση, γνωστή και ως πέτρες στη χολή, είναι μια κοινή πάθηση που επηρεάζει τη χοληδόχο κύστη, οδηγώντας σε συσσώρευση λίθων στο εσωτερικό της. Η χοληδόχος κύστη είναι ένα μικρό όργανο σε σχήμα αχλαδιού το οποίο βρίσκεται κάτω από το ήπαρ. Η βασική λειτουργία της χοληδόχου κύστης είναι η αποθήκευση και παροχέτευση της χολής στο λεπτό έντερο, διαδικασία που βοηθά στην πέψη των τροφών, ιδιαίτερα των λιπαρών. Η χολή, η οποία παράγεται στο ήπαρ, είναι απαραίτητη για την ολοκλήρωση της πέψης, καθώς συνδράμει στη διάσπαση των λιπαρών. Οι χολόλιθοι σχηματίζονται από συμπαγείς εναποθέσεις των συστατικών της χολής και μπορεί να προκαλέσουν εμπόδια στην ομαλή ροή της χολής, οδηγώντας σε διάφορες επιπλοκές.

Μηχανισμός σχηματισμού χολόλιθων

Ο σχηματισμός χολόλιθων μπορεί να προκύψει από τρεις κύριους παθογενετικούς μηχανισμούς, ο πρώτος εκ των οποίων είναι ο υπερκορεσμός της χολής με χοληστερόλη. Κανονικά, η χολή μπορεί να διασπάσει τη χοληστερόλη που παράγεται από το ήπαρ. Όταν όμως η ποσότητα της χοληστερόλης υπερβαίνει τις δυνατότητες διάσπασης της χολής, η περίσσεια πραγματοποιεί καθίζηση σε μορφή κρυστάλλων. Αυτοί οι κρύσταλλοι παγιδεύονται μέσα στη βλέννα της χοληδόχου κύστης, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας παχύρρευστης μάζας, γνωστής ως χολική λάσπη. Η λάσπη αυτή, με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να σκληρύνει και να εξελιχθεί σε χολόλιθους. Ο δεύτερος μηχανισμός αφορά στην αυξημένη παραγωγή χολερυθρίνης. Η χολερυθρίνη παράγεται κατά τη διάσπαση των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Σε ορισμένες καταστάσεις ωστόσο η παραγωγή χολερυθρίνης μπορεί να αυξηθεί πέραν του φυσιολογικού επιπέδου, δημιουργώντας καθιζήσεις που σχηματίζουν χολόλιθους χρωστικής. Ο τρίτος και τελευταίος μηχανισμός είναι η μειωμένη κινητικότητα της χοληδόχου κύστης. Όταν η χοληδόχος κύστη δεν αδειάζει πλήρως ή αποτελεσματικά, η χολή που παραμένει στάσιμη τείνει να συγκεντρώνεται και να στερεοποιείται με τη μορφή χολόλιθων.

Τύποι χολόλιθων

Ανάλογα με τη σύστασή τους, οι χολόλιθοι χωρίζονται σε τρεις κύριες κατηγορίες:

• Χολόλιθοι από χοληστερόλη, οι οποίοι είναι οι πιο συνηθισμένοι, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 90% των περιπτώσεων.
• Χολόλιθοι χρωστικής που χηματίζονται κυρίως λόγω αυξημένης χολερυθρίνης.
• Καφέ χολόλιθοι χρωστικής που συνήθως συνδέονται με βακτηριακές λοιμώξεις της χολής.

Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση χολολιθίασης

Γενικά, υπάρχουν διάφοροι και ετερογενείς παράγοντες κινδύνου που έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση χολολιθίασης. Σε αυτούς συγκαταλέγονται:

• Η ηλικία (άνω των 40 ετών)
• Παχυσαρκία, η οποία συνδέεται με αυξημένη παραγωγή χοληστερόλης και μειωμένη κινητικότητα της χοληδόχου κύστης.
• Ταχεία απώλεια βάρους, καθώς αυτή προκαλεί μεταβολικές αλλαγές που ευνοούν τη δημιουργία χολόλιθων.
• Η συστηματική κατανάλωση άκρως λιπαρών γευμάτων.
• Εγκυμοσύνη, αφού η αυξημένη παραγωγή οιστρογόνων κατά την κύηση επηρεάζει τη σύσταση της χολής και την κινητικότητα της χοληδόχου κύστης.
• Οικογενειακό ιστορικό νόσησης από χολολιθίαση, το οποίο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην προδιάθεση για την ανάπτυξη της πάθησης.
• Συγκεκριμένα φάρμακα που περιέχουν οιστρογόνα, τα οποία αυξάνουν τον κίνδυνο σχηματισμού χολόλιθων.
• Αιματολογικές παθήσεις όπως η αιμολυτική αναιμία, οι οποίες ενδέχεται να αυξήσουν τη χολερυθρίνη και να οδηγήσουν σε σχηματισμό λίθων χρωστικής.

Συμπτώματα που προκαλεί η χολολιθίαση

Η χολολιθίαση συχνά δεν παρουσιάζει συμπτώματα για πολλά χρόνια και ανιχνεύεται τυχαία. Όταν εμφανίζονται συμπτώματα, αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Κολικό των χοληφόρων, δηλαδή οξύ και περιοδικό πόνο στο άνω δεξιό μέρος της κοιλιάς, που μπορεί να αντανακλά στη δεξιά ωμοπλάτη.
• Δυσπεψία, συχνά μετά από την κατανάλωση λιπαρών γευμάτων.
• Ναυτία και εμετό
• Πυρετός και ρίγη σε περιπτώσεις μόλυνσης της χοληδόχου κύστης ή του χοληδόχου πόρου.
• Ίκτερος εάν ένας χολόλιθος αποφράξει τον χοληδόχο πόρο, προκαλώντας τη συγκέντρωση χολής στο ήπαρ.

Επιπλοκές της χολολιθίασης

Οι επιπλοκές που μπορεί να προκύψουν από τη χολολιθίαση περιλαμβάνουν:

• Οξεία χολοκυστίτιδα, η οποία πρόκειται για τη φλεγμονή της χοληδόχου κύστης, που μπορεί να συνοδεύεται από έντονο και επίμονο πόνο, πυρετό και αυξημένο αριθμό λευκών αιμοσφαιρίων.
• Χοληδοχολιθίαση, δηλαδή η απόφραξη του χοληδόχου πόρου εξαιτίας της μετακίνησης των λίθων, η οποία προκαλεί ίκτερο και μπορεί να οδηγήσει σε χολαγγειίτιδα, μια επικίνδυνη μόλυνση που απαιτεί άμεση θεραπεία.
• Οξεία παγκρεατίτιδα εάν ένας χολόλιθος αποφράσσει τον παγκρεατικό πόρο, η οποία συνιστά μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση.
• Χολαγγειοκαρκίνωμα, μια σπάνια, αλλά σοβαρή επιπλοκή, όπου η χρόνια χολολιθίαση μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο του χοληφόρου δένδρου.

Διάγνωση της χολολιθίασης

Η διάγνωση της πάθησης βασίζεται όχι μόνο στη λήψη του ιστορικού του ασθενούς αλλά και σε πρόσθετες εξετάσεις. Η ποιο κοινή εξέταση για τον εντοπισμό λίθων στη χοληδόχο κύστη είναι το υπερηχογράφημα κοιλίας. Σειρά έχουν οι αιματολογικές εξετάσεις, οι οποίες υποδεικνύουν σημάδια φλεγμονής, αύξηση της χολερυθρίνης και άλλες μεταβολές που μπορεί να υποδεικνύουν αποφρακτικό ίκτερο ή χολαγγειίτιδα. Σε πιο περίπλοκες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί αξονική τομογραφία ή μαγνητική χολαγγειοπαγκρεατογραφία για λεπτομερέστερη αξιολόγηση της έκτασης της νόσου.

Επιλογές θεραπείας για τη χολολιθίαση

Η θεραπεία της χολολιθίασης εξαρτάται από την κλινική εικόνα και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Στην περίπτωση ασυμπτωματικών χολόλιθων, η συντηρητική προσέγγιση με προσαρμογές στις διατροφικές συνήθειες όπως ο περιορισμός της κατανάλωσης λιπαρών γευμάτων και η συστηματική παρακολούθηση από το θεράποντα ιατρό είναι συνήθως επαρκής. Αν εμφανιστούν συμπτώματα, χορηγούνται αναλγητικά και αντιβιοτικά μέχρι να επιτευχθεί σταθεροποίηση της κατάστασης.

Ωστόσο, εάν εμφανιστούν συμπτώματα, η πάθηση διαρκώς θα επιδεινώνεται. Γι’αυτό το λόγο, συνιστάται η χειρουργική αποκατάσταση του προβλήματος. Η επέμβαση εκλογής σε αυτή την περίπτωση είναι η χολοκυστεκτομή, η αφαίρεση δηλαδή της χοληδόχου κύστης. Η αφαίρεση του οργάνου δεν θέτει κανένα εμπόδιο στην καθημερινότητα του ασθενούς και μπορεί να συνεχίσει κανονικά τη ζωή του χωρίς αυτό. Μάλιστα, πλέον η επέμβαση πραγματοποιείται ως επί τω πλείστων λαπαροσκοπικά. Η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή είναι η πιο συχνή χειρουργική επέμβαση για τη θεραπεία της χολολιθίασης. Η λαπαροσκοπική τεχνική είναι ελάχιστα επεμβατική, επιταχύνει σημαντικά την ανάρρωση και μειώνει το χρόνο νοσηλείας. Να σημειωθεί ότι εάν ο ασθενής πάσχει από οξεία χολοκυστίτιδα, η επέμβαση πρέπει να πραγματοποιηθεί το συντομότερο δυνατό, κατά προτίμηση εντός της πρώτης εβδομάδας από την έναρξη των συμπτωμάτων.